Het kloppende hart

Het gebouw van het verzorgingshuis heeft vier verdiepingen. Elke verdieping heeft zijn eigen sfeer en bijzondere bewoners. Bewoners die we proberen te verbinden in de groene binnentuin, het kloppende hart van het huis.  

Op vrijdagmiddag vieren we het begin van de sjabbat . Dit doen we aan twee aan elkaar gekoppelde tafels met witte tafelkleden, kaarsjes eigen gebakken challe brood een versterker voor de liedjes, druivensap en wijn. 

Het is een zogenaamde alternatieve viering omdat de werkelijke ceremonie die de sjabbat inluidt te laat of te groots is voor de ongeveer twaalf deelnemers die we rond de tafels verzamelen.  De bewoners, die later in de middag in de gezamenlijke eetzaal eten, krijgen allemaal een glaasje druivensap of wijn naar keuze bij het diner. 

Het Jodendom kent traditioneel een tweetal momenten per week waarbij er druivensap en wijn wordt gedronken. Dat is bij de aanvang van de sjabbat en rond het middaguur op de zaterdag, de sjabbat zelf. Ook tijdens een feestdag zijn deze twee momenten gereserveerd voor het nuttigen van al dan niet alcoholisch druivenvocht. 

Een optelsom laat zien dat de bewoners die wijn krijgen degenen zijn die of in de eetzaal eten of meedoen aan de sjabbatviering. Een aantal bewoners van de verschillende afdelingen waaronder de gesloten afdeling op de derde verdieping zijn aan onze de aandacht ontsnapt. Zij willen vast ook wijn dacht ik voor twee weken geleden.  

Heel opmerkelijk kwam die gedachten omdat er bij het gezelschap van de bewoners beneden een vrouw kwam aanschuiven die nog een groot vermogen heeft tot zelfstandig handelen. Bij invulling van haar potentiele vermogen merkte ik op dat ze met bevende handen- die ze met inspanning onder controle weet te houden- heel goed het rode vocht in de plastic wegwerpglazen weet te schenken.  

Een extra dienblad met glazen en extra druivensap en wijn was voor handen en voor aanvang van de viering vulde de vrouw met haar opmerkelijke bonte hoofdoek in enkele minuten de benodigde glazen. Ongeveer 30 glazen. Dat moet zeker genoeg zijn rekende ik, aangezien er totaal bijna dertig bewoners er een kamer hebben en een aantal beneden naar de binnentuin komen. 

Mevrouw schenkt de glaasjes in

Afgelopen vrijdag kwam mevrouw later bij de sjabbattafel aangezien ze bij de fysio liet zien hoe je met wilskracht verwachtingen van professionals kunt overtreffen en uit je rolstoel weet te komen om meters te lopen. De vertraging leidde ertoe dat ze pas aan het eind van de ceremonie-als er nog weinig tijd over is- een dienblad met een aantal glaasjes klaar heeft. Het zijn er 14, dat is onze donatie voor de bewoners op de derde vandaag. Niet genoeg vrees ik. 

Het nieuws van de glaasjes wordt met enthousiasme door de collega’s in de zuster post ontvangen. Ze redden het echter wel. Ze zijn blij dat er aandacht voor hun bewoners is. Even het hart van beneden naar boven gebracht. 

© Amiad Ilsar. 

Een bijzondere verschijning

Daar zit hij ineens beneden in de binnentuin van het gebouw.  Het is een bijzondere verschijning meneer in zijn rolstoel. Midden in de drukte van bewoners, die in de binnentuin worden geplaatst. Hij valt op. Allereerst zijn er niet veel mannen in het huis en nog minder mannen met snorren. Een witte snor. Die samen met zijn witte haardos contrasteren met zijn zwarte keppel. Hij valt mij misschien ook op, omdat ik hem vooral ken van de afdeling. In zijn kamer aan het eind van de gang brult hij vaak om hulp. Hulp die niet altijd meteen gegeven kan worden, maar die hij bijna probeert af te dwingen door zijn manier van communiceren. 

Meneer in zijn rolstoel de bijzondere verschijning in de binnentuin

Een aantal keren ben ik wel eens naar zijn kamer gegaan om hem te proberen te helpen. Specifieke handelingen zoals hem naar toilet helpen kon ik niet uitvoeren. Zomaar een praatje maken en hem afleiden, zat er niet in. Uiteindelijk ging ik dan ook maar zijn kamer uit en schaarde ik mij ook achter de rij van zorgverleners die het hulpgeroep van meneer negeerde.  

Twee keer eerder deze afgelopen tien dagen was meneer aanwezig in de binnentuin. Twee keer ging het goed. Geen geschreeuw. Behalve zijn opmerkelijke gestalte viel meneer niet op. Tijdens twee ceremonies waaronder de 4 mei viering hoorde ik geen enkel geluid van meneer. 

Vandaag is het de officiële opening van een tentoonstelling van twee kunstenaressen. Het is geen ceremonie. Geen plechtigheid. Wel muziek, een hapje en een drankje. Beweging. Veel mensen. Ook mensen van buitenaf. 

Mijnheer heeft wel trek in een kop koffie en roept mij. Hij spreekt mij aan met mijn voornaam, iets wat best bijzonder is, in verhouding met het geringe aantal keren dat we elkaar hebben ontmoet. Met zijn cognitieve vermogen lijkt mij niets mis te zijn. Ik leg mijnheer uit dat er zo koffie komt. Niemand heeft nog koffie en hij krijgt zijn bestelde drankje op het moment dat dit volgens het programma gepland is. Uit ervaring weet ik inmiddels dat je niet iemand een voorrangspositie kunt geven want dan vraagt zo meteen iedereen om koffie. 

Mijnheer is niet blij met het horen van de informatie. Zijn stem gaat omhoog. “Koffie”, roept hij. 

Ik voel een bepaalde onrust bij mij opkomen. Nee. Geen geschreeuw hier, dat kunnen we niet hebben. Ik besluit om afstand te nemen. Mijn aanwezigheid wekt alleen maar frustratie bij meneer op. Hij verwacht van mij zaken die ik hem niet kan geven. 

De tijd gaat inmiddels verder en meer en meer mensen komen de binnentuin in. Het uitdelen van koffie en frisdrank is gestart. Ik kom terecht in de buurt van het buffet en help met de koffie, thee en fris. Ook nadat de opening heeft plaatsgevonden door een aftrap van Daniel de Ridder- een ex Ajax speler- de zoon van een van de kunstenaressen blijf ik bezig. 

Ik loop met dienbladen saucijzenbroodjes tussen keuken en binnentuin. 

Ik vergeet de man in de rolstoel. Pas na ruim een uur zie ik hem weer hoe hij in stilte nog steeds in zijn rolstoel zit. 

Waarom komt hij niet vaker naar beneden?  

© Amiad Ilsar. 

Niet invullen

Soms zijn er veel vrijwilligers aanwezig om te helpen met de activiteiten. Soms zijn er heel weinig. Vandaag is het zo’n moment. We gaan bloemschikken. Ik kom met een vrijwilliger terecht op de vierde verdieping met wat bloemen, scharen, steekschuimsponsjes en plastic bakjes. We snijden de bloemen en samen met de bewoners schikken we voor alle aanwezigen een bloemstuk.  

En dan komt het moment dat de bloemstukken naar de kamers mogen. De regeling is dat iedereen die een bloemstuk maakt dit naar zijn of meestal haar kamer kan nemen. Als we met veel vrijwilligers zijn dan schikken we in een grote groep beneden in de binnentuin en dan brengen we de bloemen naar boven. Naar de kamers van de bewoners. 

Dan sta je met een bloemstuk in een kamer en moet je besluiten waar zet ik hem neer. Vaak staat er nog een verwelkt stukje, dat betere tijden heeft gekend. Nu ik boven ben en dicht bij de kamers kan ik het beste zelf de bewoners vragen. De bewoners zitten hier bijna allemaal op een rolstoel. Dus is het aan mij om de bewoners naar hun kamer rijden. ‘Wilt u de bloemen vasthouden’, vraag ik? Dan rij ik u naar u kamer.’ 

Aangekomen in de eerste kamer, die vrij kaal is lijkt het mij logisch waar de bloemen moeten staan, op het tafeltje naast het bed. Ik wijs dan ook op dit het meubelstuk. Maar ik vul nu in. Ik ga uit van mijn eigen gezichtspunt. Mevrouw in de rolstoel wijst echter resoluut naar het aanrecht. Daar moet het bloemstukje staan. Deze plek is ook favoriet bij een andere bewoonster. Zij geeft mij ook nog instructies hoe ik de door haar verzamelde plastic bakjes van oudere verwelkte en weggegooide bloemstukjes kan vinden.  

Ik loop vervolgens opnieuw met een bewoonster richting de kamer. Waar zou zij de bloemen geplaatst willen hebben? Ik vul nu niets in. Ik laat het op mij afkomen. ‘Naast mijn moeder’ is het antwoord van de inmiddels overleden dove vrouw met haar roodgeverfde haren. Ik zet de kleurige bloemen naast de zwart witte foto van een statige vrouw.  

De laatste bloemen leiden mij met een vrouw naar een kamer met een tafel waar ook al een bloemstuk staat. Het is dan ook niet verassend dat het nieuwe net gemaakte bloemstuk daar terecht moet komen. Maar ik plaats de fleurige bloemen niet eerder dan ik hoor. ‘Op tafel’. Niets is immers zeker en ik moet niet invullen. Nu niet en nooit niet. 

Een mooie les op het eind van zomaar een woensdagochtend in een vier verdiepingen gebouw, waar rond de honderd hulpbehoevende mensen zorg krijgen. 

© Amiad Ilsar 

Het gevaar naar beneden

Het is tijd om af te ruimen. De borden van het ontbijt, de glazen en het bestek kunnen met de kaas, de pindakaas en de jam en de tafelkleden van de tafel. Zes personen die lijden aan verschillende stadia van dementie hebben hier in de woonkamer gegeten. Vier daarvan zijn er nog aanwezig. Twee zijn er al naar hun kamer verdwenen. De resten van hun ontbijt staan op de tafel bij de lege stoel.  Ik val vanochtend voor de voedselassistente in. Ik weet niet wat hier het beleid is. Ik erger mij aan de achtergebleven sporen. Waarom moet ik alles afruimen? Het is hier toch geen hotel? Ik voel dat er een proces op gang komt waarbij ik straks de hele tafel moet gaan afruimen. Ik nodig een mevrouw uit om met mij de vaatwasmachine te gaan inruimen. Het is normaliter een actieve vrouw. Altijd met een glinstering in haar bruine ogen, altijd druk pratende, maar vandaag wil ze niet. Het is misschien het vroege tijdstip, haar vermoeidheid of de mijn onverwachte aanwezigheid vandaag. Het is wat het is. Ze lijkt resoluut en ik voel aan dat het geen zin heeft haar te overtuigen.  Ik ben ook eigenwijs en ik wil niet alles alleen doen. Ik sta bij de geopende vaatwasmachine en zie dat het mandje voor het bestek er los in zit. Nu is een loszittend mandje misschien meer of minder standaard, maar ik heb weinig met vaatwasmachines. We wassen thuis met de hand.  Het loszittende mandje brengt mij wel op een idee. Mevrouw naar de vaatwasser laten lopen gaat niet lukken, maar ik kan wel de machine- of in ieder geval een deel ervan- naar de mensen aan de tafel brengen. Ik zet het mandje voor een andere bewoonster op tafel en leg het gebruikte bestek ernaast. ‘Kunt u mij even helpen en het bestek in de bakjes doen?’, vraag ik de vrouw met haar lange grijze haren. Dat kan ze. Ik lever haar vorken en messen aan en zij stopt ze met grote nauwkeurigheid in het grijze plastiek bakje met gaatjes. Als al het bestek is weggewerkt komt haar buurvrouw in actie. Ze neemt het mandje over en begint messen en vorken om te draaien. Ik begrijp niet helemaal wat er gebeurt. Maar laat het plaatsvinden. Ingrijpen kan altijd nog. En dan komt de verklaring. ‘Kijk de punt’, zegt mevrouw terwijl ze naar de punten van de vork wijst.  ‘Het gevaar naar onder’, vult ze aan.   @Amiad Ilsar.