Niet toegelaten

Ongeveer een maand geleden kregen we groen licht om met een groepje bewoners van het verzorgingshuis naar de tentoonstelling van de Oostenrijkse schilder Gustav Klimt te gaan. Deze Oostenrijkse schilder, schilderde veel Joodse huisvrouwen, De Joodse invalide keurde onze aanvraag voor financiering goed. Dan begint een procedure van cliënten uitnodigen en vrijwilligers zoeken. Een ingewikkeld opgave omdat de beschikbare hoeveelheid vrijwilligers bepalend is voor het aantal cliënten dat meekan en andersom het aantal cliënten bepalend is voor de zoektocht naar vrijwilligers. Maar na twee weken lijkt de administratie rond en komen we uit op 17 cliënten en 10 man begeleiding. Er is hier net als op andere plekken in Nederland ziekteverzuim en daarom gaan er nog enkele dagen overheen totdat ik achter de computer kan zitten om de kaarten te regelen. Op de site van Het van Gogh Museum zie ik alleen maar rode kruizen. Van nu tot het eind van de tentoonstelling op 8 januari geen kaarten meer te koop. Ik ben te laat. Een wanhopig telefoontje levert niets op er zijn geen kaarten meer, zeker niet voor een groep van 27. Wat nu? 

De Westergasfabriek. Fabrique de lumiere. Daar is een lichtshow met onder andere het werk van Glimt en er zijn nog kaarten beschikbaar. In overleg wordt er besloten daarnaartoe te gaan. De tijden kunnen we aanhouden en ook de deelnemende cliënten blijven hetzelfde. Tot de dag van vertrek, dan blijkt dat er vier afmeldingen zijn. Maar deze vullen we op met reserve kandidaten. Het vertrek met de bus is op tijd. Stipt volgens schema vertrekken we richting Amsterdam west. De vraag van de chauffeur of we aangemeld zijn om het terrein op te rijden blijft mij nog even bezighouden. Hoezo aanmelden? Niemand heeft mij daar iets over gezegd.  

Als we de toegang bereiken rijdt een vrachtwagen het terrein op en mogen wij achterruit weer verder rijden terug naar de grote weg. We komen hier niet in. Echter de grote ronde die de bus rijdt doet ons vermoeden dat we naar een andere toegang rijden. Het blijkt een illusie. We komen bijna weer terug bij de plek waar we eerder zijn wegreden. Het doet mij herinneren hoe ik als jong kind mijn vader navigeerde terwijl ik naast hem zat en een kaart op schoot had. Na enkele keren rechtsaf te zijn gereden kwamen we terug op de plek waarvan ik de navigatie had opgestart.  

De bus parkeert aan de kant van de weg. Een twee meter scheidt ons van het water. Geen hek, niets. Wankele ouderen moeten hier over een aantal meters dicht naast het water lopen om de richting van de expositieruimte op te lopen. Het klinkt ongelofelijk dat we in 2022 in Nederland met bijna 20 hulpbehoevende ouderen die of op een rolstoel zitten of achter een rollator lopen ruim 300 meter moeten lopen omdat we geen toestemming hebben om met een bus het terrein op te rijden. Tevergeefs hebben we twee pogingen bij de receptie gedaan maar niemand neemt verantwoording om ons te helpen. Zonder aanmelding geen toegang. Dit is beleid van de gemeente.  

Een deel van de weg die we moeten lopen gaan over een klinkerpad en laat onze bewoners nog even schudden en trillen. 

Geagiteerd stappen we uiteindelijk de tentoonstellingsruimte in en daar komen we met een prachtige projectie en klassieke muziek tot rust komen.  

Beste gemeente Amsterdam, het zou u sieren om u beleid te veranderen. We wachten op een excuus en een vergoeding voor de ongemakken die onze cliënten hebben moeten ervaren. 

@hamesjek

De kerstman

We vieren Chanoeka, geen kerst. Dit jaar vallen de twee feesten tegelijkertijd. In tegenstelling tot Kerstmis duurt Chanoeka acht dagen. Tijdens de Chanoekaweek van acht dagen steken we kaarsen aan. Dit ter herinnering aan de acht dagen dat een kruikje olie branden. Daarvoor hebben we een mooie negenarmige kandelaar. Een kandelaar is een voorwerp dat je makkelijk kan verplaatsen. Wil je het even van de vensterbank halen- waar het normaal tijdens de Chanoeka staat- om de planten water te geven bijvoorbeeld, dan gaat dit makkelijk.  
Anders is het met de symbolen voor Kerst. Een kerstboom verplaats je niet en ook een levensechte en grote Kerstman die al jaren tijdens de Kerstperiode in de restaurantruimte van een verpleeghuis waar ik regelmatig kom staat, zet je niet even aan de kant. Het is geen eigenlijk geen optie en dat weet de leidster van het kinderdagverblijf bij aanvang van het kinderfeest ook. 
Het kinderdagverblijf is gevestigd in een verzorgingshuis en mijn vrouw werkt daar. Vandaar dat ik er wel eens kom en vandaag ben ik er ook. Er is een Chanoeka feestje voor de kinderen die hier dagelijks een onderdak en activiteiten hebben op deze gehuurde locatie. Dit feestje is in de zaal waar de kerstman staat. Jonge kinderen en een grote pop. De pop in de looproute van de jonge kinderen is een risicofactor. Een kind kan botsen met de oude man, wat tot nare gevolgen kan leiden aangezien de oude man met de witte baard breekbaar lijkt. Niet alleen de Kerstman is kwetsbaar. Je voelt je ook kwetsbaar met een grote groep kinderen in een huis als deze.  Je bent extra voorzichtig en als bij het begin van het feest de oude man met een luide knal bezwijkt nadat hij omver geduwd is door een van de aanwezigen kinderen is het schrikken. Een seconde is het stil in de zaal. De Kerstman is niet meer. Hij ligt in grotere en kleinere stukken op het linoleum van de zaal. Het is duidelijk de man met de rode jas is nog voor het het kerstfeest gesneuveld. Het geschrokken kind wordt getroost door zijn moeder, die beduusd in een andere hoek van de zaal zit. De overblijfselen worden door andere ouders en medewerkers in een hoek geveegd.
De baas van het kinderdagverblijf laat mij na afloop van het feestje een app berichtje zien die zij aan de leiding van het verzorgingshuis heeft geschreven. Het is een opsomming van de gebeurtenis en het is ook een spijtbetuiging over het feit dat de mooie oude kerstman het heeft moeten ontgelden. Ze biedt aan om de Kerstman te vergoeden of eventueel een andere te kopen. 
De leiding moet de volgende ochtend verschrikkelijk hebben gelachen. De Kerstman was al gescheurd hier en daar en de glans was ervan. De goede jaren waren voorbij en voordat de Kerstman voorzichtig op zijn plaats in de zaal werd gezet was er al besloten dat hij na de feestdagen zijn leven zou beëindigen.

@hamesjek

De winnaar

‘The winner takes it all” schalt er door het huis. Een actieve geluidsinstallatie spuugt in het verzorgingshuis liedje na liedje uit. Het ene na het andere. Van jazz tot feestmuziek, van klassiek tot pophits het is allemaal in een playlist in te stellen. ‘s’morgens om tien uur knop indrukken, keuze maken en laten spelen. Een constante stroom van geluiden waar je geen controle over hebt vloeit over de aanwezigen. Terwijl ik de tekst tik hoor ik door de open deur van het kantoor op de achtergrond de verschillende melodieën. Het maakt mij gek. Het verstoort mijn concentratie. Hou ik niet van muziek? Jazeker. Ik hou ervan. Maar dan heb ik het over muziek die ik zelf heb gekozen. Het behoort tot mij, mijn keuze, mijn genot. Hoe anders is het als je de bassen hoort dreunen of de zangeres je trommelvlies doet laten trillen, zonder dat je bij machte bent dit te doen stoppen of veranderen. In die gevallen wordt muziek een kwelling. 

The winner takes it all. De winnaar deed mee aan een wedstrijd. De winner wou het spel winnen. Hij streed en versloeg zijn tegenstander. Wat kan ik winnen als passieve luisteraar naar de constante stroom van liedjes luister? Niets. Ik kan alleen verliezen. Mijn concentratie, mijn geluk en geduld. Ik wil schreeuwen doe de muziek uit. Gewoon uit, met die herrie, maar er wordt niet geluisterd naar de verliezer. The loser has to fall. De uitdaging voor de winnaar is te luisteren naar de verliezer en hem de controle te geven over de situatie. Vraag na wat de luisteraar wil horen, vraag wanneer de luisteraar de muziek wil horen. Het genre en de bereidheid voor muziek maken de beleving tot een aangenaam. 

Eerder deze ochtend vroeg ik hoe verleden week middag het pannenkoeken bakken was. Pannenkoeken bakken is een drukke activiteit met enorm veel mensen geconcentreerd op een klein oppervlakte, doe ik daar zonder enige kennis van wat achtergrondmuziek is muziek bij dan is er een kans dat ik de energie op zweep. Er kan dan een situatie ontstaan waarbij de als rustgevende bedoelde achtergrond een lawaai makende voorgrond gaat vormen. De kans is dan groot dat veel bewoners en gasten onrustig gaan worden en er een gestresste situatie ontstaat. De winnaar wint als hij begrijpt dat achtergrond meer is dan het aanzetten van een playlist. Achtergrondmuziek moet voldoen aan een aantal criteria en ook aan het volume om als zodanig te worden gekwalificeerd. Zodra de muziek te hard is dan wordt achtergrond voorgrond en dan neemt de winnaar niets mee naar huis. In dit geval wordt hij een verliezer die alleen maar ongewenste gedragingen en reacties bij zijn doelgroep opwekt.

De winnaar wint als hij voor een aangename beleving zorgt. Met de juiste muziek, met de juiste timing en op de juiste tijd.

@hamesjek

Sinterklaas op bezoek

Het is 7 december. Ik begeef mij naar de eerste verdieping van het verzorgingshuis. Een bewoonster krijgt haar ontbijt aangeboden door een vrijwilligster en een stagiaire.   ‘Goedemorgen Sinterklaas’, begroet ze me. Twee dagen geleden heb ik voor Sinterklaas gespeeld. ‘Ik herkende je aan je stem zegt ze. Dat is niet zo vreemd, aangezien ik mijn stem niet bewust vervormde. Ook gisteren werd ik erop aangesproken dat ik Sinterklaas had gespeeld en door mijn stem werd herkend. In hoeverre zou de stem een rol hebben in de herkenning van mensen bij bewoners in een verpleeghuis? Zou deze rol anders zijn in de wereld buiten het verpleeghuis? Waarschijnlijk wel, want bij mensen met dementie wordt de vaardigheid van stemherkenning minder.   Veel bewoners hebben mij dus misschien niet herkend. Maar Sinterklaas zeker wel. Ik zag glimmende ogen, lachende gezichten en kreeg handdrukkingen in mijn hand die bedekt was met een handschoen en een gekleurde zegelring. Het elastiek van de baard sneed in mijn oren en mijn lichaamswarmte verzamelde zich onder de witte synthetische jurk, die weer was afgedekt met een rode cape.  Ik verkleedde mij als Sinterklaas zonder tekenen van een kruis, die waren door mijn collega’s met grote zorgvuldigheid eraf getoornd. Sinterklaas is niet religieus in een verpleeghuis met Joodse identiteit. Sinterklaas heet in de Joodse wereld Chanoekaklaas, aangezien vaak Chanoeka, het lichtjesfeest samenvalt met Sinterklaas. Dit jaar valt het niet samen, maar dat mag de pret niet drukken Sinterklaas alias Chanoekaklaas doet op 5 december zijn opwachting. Hij verschijnt in stilte onverwacht in de gang van de binnentuin voor het kantoor van de afdeling welzijn. De twee bewoners die aankomen lopen lijken hem niet te zien.  Pas als ze heel dichtbij zijn beseffen ze het en zeggen bijna in koor ‘dag Sinterklaas’. Ik geef hen een hand en leg uit dat er geen pieten zijn in verband met krapte op de arbeidsmarkt.  Een bewoonster die ik later bij de ingang spreek vind het heel erg dat ik alleen ben en biedt aan om mee te lopen en zo ga ik mijn weg door het huis onder begeleiding verder. Haar tempo wat mij altijd langzaam lijkt wordt ineens snel. Sinterklaas kan niet heel snel lopen met staf en een soepjurk die bijna over de grond sleept. Het is een bijzondere gewaarwording, Sinterklaas moet ook nog krommer lopen dan ik al doe omdat de mijter tegen het plafond schraapt.  Het is bijzonder te zien wat Sinterklaas losmaakt bij bewoners. Overal los van cognitieve beperkingen en of religieuze en sociaal economische achtergrond kijken bewoners met fonkelende ogen en grote glimlachen naar mijn verschijning. Mensen die op bed liggen hijsen zich omhoog, mensen die emotieloos voor zich uitkijken maken ineens oogcontact.  Ik maak een ronde op de eerste verdieping met mijn ijverige assistente die helemaal in haar rol opgaat en op kamers klopt voordat ik naar binnen ga en mij steevast met Sinterklaas aanspreekt.  We gaan weer naar beneden. Het elastiek van de baard begint echt te snijden in mijn huid  Er wordt gezongen. Sinterklaasliedjes, bewoners met meer of minder cognitieve problemen iedereen zingt. Sinterklaas doet een rondje tussen de zittende bewoners. De pijn wordt snel ondraaglijk en Sinterklaas vertrekt nog voor het dag, dag Sinterklaas klinkt. Als Sinterklaas zich weer omkleed staat de assistente naast de deur van het kantoor en kijkt door het raam hoe Sinterklaas vertrekt en Amiad weer terug komt.

@hamesjek

Twaalf uur

Het is spannend op deze dinsdagochtend in november. Het is rond tien uur en over een half uur komen als het goed is zesentwintig kinderen uit groep vijf bij ons op bezoek in het verzorgingshuis. Het wordt wat later dan gepland. Om tien over over elf gaat de voordeur open en komt de buitenwereld naar binnen. De entree stroomt vol met jonge kinderen, jongens en meisjes met wortels uit maar liefst vierentwintig landen.  

Het is spannend zal de activiteit die ruim twee jaar geleden al gepland was goed gaan? Dat de planning al zo lang geleden is gedaan is het resultaat van de corona pandemie. Op het moment dat de activiteit zou plaatsvinden brak de pandemie uit. 

De start op deze bewolkte ochtend is niet helemaal perfect, de groep is ruim vijftien minuten later dan afgesproken en het middageten wat de kinderen voor de bewoners van de derde etage maken, zal ook later worden gereserveerd.

Een door de kinderen bereidde lunch heeft nog meer voeten in de aarde als het koosjer moet zijn. De toezichthouder moet de meegebrachte boodschappen controleren of ze koosjer zijn en genuttigd kunnen worden. Wat meteen duidelijk is dat de vormpjes voor de scones niet gebruikt kunnen worden. Het is aannemelijk dat ze gevuld of in contact waren met niet koosjere voedingsstoffen. Het koken op locatie vergt veel flexibiliteit voor de kok die meegekomen is met de groep. Het gaat niet alleen om het kasjroet en wat wel en niet gemaakt kan worden er is meer. De ruimte, waar gekookt moet worden bijvoorbeeld. Het is de eerste keer dat de kok de ruimte ziet. Nu bij aankomst moet hij de ruimte geschikt maken voor zijn activiteit met de kinderen. 

Behalve koken wordt er ook geknutseld. Beneden in de binnentuin gaan de kinderen samen met onze bewoners knutselen. Het is een grote opgave om bewoners aan de tafel te krijgen. Bijna iedere deelnemer moet een persoonlijke uitnodiging bij de start van de activiteit krijgen.

Het is een tijdrovende klus en achteraf kunnen we vaststellen dat we meer hulp nodig hadden. De kinderen zijn duidelijk in de meerderheid aan de grote tafel in de binnentuin. Een bewoonster zit vrij rechtop haar stoel met haar groene jurk helemaal in stijl met de groene bekleding van de stoel en haar groene sneakers. Ze kijkt met haar blauwe ogen achter haar brillenglazen in het rond en heeft het over die leuke kinderen. Ze blijft verrukt ook nadat we gezamenlijk de lunch eten. Ondanks haar dementie herinnert ze zich een dag later nog dat er bezoek is geweest en benoemt ze aan haar dochter dat er van die leuke kinderen op bezoek waren.

De tijd draait door en de wijzers van de klok gaan richting twaalf. In het huis is dat net als bij Assepoester een belangrijke tijd. De tijd voor het middageten. Als er iets na twaalf eten wordt begonnen met de start van het eten dan wordt de betovering verbroken en verandert het geurige eten in de etenskar in een stinkende massa. Er is dan ook een grote stress bij sommige collega’s van de zorg als duidelijk wordt dat er pas om half een kan worden gegeten. Voor de hongerige bewoners die niet schijnen te kunnen wachten op de klaargemaakte lunch wordt een tosti gemaakt. 

Nu de flexibele buitenwereld is doorgedrongen tussen de muren van Beth Shalom blijkt dat de binnenwereld star en stug is. Een wereld die niet gewend is aan kleine veranderingen. Er lijkt misschien een eigen behoefte te zijn op een starre structuur. Nu deze ineens lijkt weg te vallen reflecteert men misschien op de bewoners een gevoel van honger. Zouden ze werkelijk niet een half uur kunnen wachten met het middageten?

Over twee weken komt er weer een klas en kunnen we weer genieten wat de buitenwereld ons schenkt.

@hamesjek