Vele mensen vieren elk jaar weer de dag dat zij op deze aarde kwamen. Onze verjaardag is elk jaar een terugkerend moment. In de loop van de jaren krijgt het bij velen van ons echter minder betekenis. Werd onze verjaardag door onze ouders en familie uitbundig gevierd toen wij jong waren, naarmate wij ouder worden komt de organisatie van het feest meer en meer bij ons zelf te liggen. Misschien mede daardoor gaan velen van ons met minder aandacht aan deze dag geven. Op volwassen leeftijd zijn er ook velen die er helemaal geen feest meer van hun verjaardag maken. Op het moment dat we onze grip op ons leven beginnen te verliezen. Als we in een situatie terechtkomen waarbij wij in een rolstoel komen te zitten, op een gesloten afdeling van een verzorgingstehuis komen te wonen, dan ligt de organisatie van de verjaardag opnieuw bij de familie. Vaak onze kinderen en zijn zij en eventuele andere familie die beslist of en hoe onze verjaardag wordt gevierd. Zo keren we aan het eind van ons leven terug naar de basis. Een verjaardag wordt weer georganiseerd door de familie.
Het is een vrijdagochtend. Het is niet mijn normale werktijd. Ik heb met mijn andere werkzaamheden kunnen ruilen om hier bij te zijn. Ik wil hier er graag bij zijn. Ik zit op de benedenverdieping in afwachting wat komen gaat. In een kleine kamer achter een computer scherm beantwoord ik mijn mails als ik door de openstaande deur de schoondochter van mevrouw zie langskomen. ‘ik kom zo naar boven’, roep ik haar toe. Ik sluit mijn email, pak een setje sleutels, bevestig de telefoon van ons team met een klip aan mijn broek en loop de twee trappen naar boven.
De schoondochter van mevrouw is netjes gekleed in een roze en witte outfit. Als ik haar zoon zie met een glanzend in plooi gestreken pak met bijbehorende stropdas voel ik me in mijn slordige werkkleding wat opgelaten. Ik had voor deze gelegenheid mijn nette kleding kunnen aantrekken. De verbinding tussen werk, feest en nette kleding bestaat bij mij nog niet. Ik vraag de dochter wanneer de violist komt. Haar schoonmoeder was vroeger violiste en daarom zal er vandaag een violist langskomen. De schoondochter vertelt mij dat de violist rond kwart voor elf aanwezig zal zijn.
De meeste bewoners van deze etage zitten in de woonkamer bij de jarige. Ik loop naar de aangrenzende woonkamer. Drie personen zitten in stilte te wachten op wat er komen gaat. Een meest positief gestemde vrouw en haar tegenpool een vrouw die met een opgekamd kapsel van wit haar en een doordringende kille blik met sarcastische opmerking de wereld om haar heen weet te raken. Tussen deze twee polen zit een man. Een man, die door het sterke negatieve karakter van de dame met het opgestoken kapsel de diepte in wordt meegesleept.
De vrouw met het opgestoken kapsel gaat niet op mijn uitnodiging in om naar de aangrenzende huiskamer te komen. Ze blijft zitten waar ze zit. De man kiest voor haar en blijft tegenover aan de tafel zitten. De vrouw met de goudkleurige bril, de positieve pool, kiest ervoor om mee te gaan. Ik duw haar rolstoel naar de aangrenzende woonkamer. Ik loop met haar naar de jarige en laat elkaar feliciteren. De zoon legt dit moment vast op zijn digitale fotocamera. Ook andere bewoners die ik naar de jarige leidt worden vastgelegd. Met systematiek een foto van iedereen.
Op de camera heeft de zoon eerder ook al vele foto’s van zijn moeder gemaakt. De zoon houdt ervan zijn moeder te fotograferen ondanks haar fysieke en geestelijke gesteldheid. Herinneringen gaan terug naar de tijd dat mijn vader in een verpleeghuis zat. Zijn laatste verjaardag, 65 jaar. Je moet het kunnen om verval van je ouders te fotograferen. Ik ken mevrouw niet anders dan als zittende in een rolstoel. Een gerimpeld gezicht en veel kenmerken van ouderdom. Maar deze vrouw was ooit een zelfstandig functionerend iemand, die zelf betekenis gaf aan haar zijn op deze wereld. Nu zit ze hier in de woonkamer rechtop haar stoel haar ranke lichaam in een nette klassieke outfit gekleed. Hier slijt zij haar laatste fase van het leven. Een verpleeghuis op een gesloten afdeling waar je alleen maar uit kan als je in bezit bent van de sleutels, die ik in mijn broekzak heb zitten. Het koude metaal, door mijn lichaamswarmte opgewarmd is een brug naar de vrije wereld. Vanuit deze vrije wereld is een grote kartonnen doos is binnen gebracht. Ik vraag aan de aanwezige collega’s om nog een meneer uit bed te halen. Deze meneer houdt van klassieke muziek. Nog tien minuten en de violist zal gaan spelen. Er wordt even onderling overlegd tussen de vrouwen in hun blauwe jasjes met korte mouwen. Even later wordt hij de huiskamer gereden. Het lijkt misschien een simpele handeling een cliënt uit bed halen. Maar ik kan het niet doen. Het gaat gepaard met kennis van tilliften en het vereist tijd. Er is een volgorde van het uit bed halen. Ieder heeft zijn eigen tijd om uit bed te worden gehaald. Meneer wordt meestal laat in de ochtend uit bed gehaald omdat het hem veel inspanning kost om lang op zijn rolstoel te zitten. Mijn vraag houdt dus een afwijking van de normale in. Het vereist flexibiliteit van het team en de wil om te voldoen aan mijn vraag. Het is niet vanzelfsprekend dat meneer aanwezig is als het deksel van de kartonnen doos geopend wordt en er een grote rechthoekige taart tevoorschijn komt. Maar hij is er, met dank aan de inzet van collega’s, die besloten hebben om hun pauze hier door te brengen.
Een verjaardag vier je samen. Een taart hoort bij een verjaardag ook als je 91 bent geworden. Het staat met grote letters op de marsepeinen bedekking. Mazzal tov, gefeliciteerd staat ook nog op de lichtgele zoete massa gespoten. De taart wordt gesneden, iedereen krijgt een stuk, bewoners en personeel een taart verbindt. De vrouw met het opgestoken haar is inmiddels ook bij de feestvierders aangeschoven. En even later maakt de violist ook zijn opwachting. Een oudere man met een gezet postuur, een ronde bril met een lichtgeel bruin jasje. Hij installeert de muziekstandaard en stemt zijn viool. Er is geen akoestiek in deze ruimte en de klanken lijken door de muren te worden opgezogen. De violist heeft enkele muziekstukken gekozen waaronder enkele Joodse stukken. Mij zijn de melodieën deels bekend. De klanken lijken naarmate de tijd vordert de muren te overwinnen. De aanwezigen genieten van de betoverende klanken en dan is het ineens afgelopen. De taart is op de muziek verstompt. Enkele aanwezigen gaan richting een vergadering beneden. Ik volg hen. Een nieuw levensjaar is voor mevrouw en haar familie begonnen. De wens kan worden uitgesproken dat mevrouw nog vele jaren in goede gezondheid met al haar liefhebbende familie en vrienden mag verkeren.
© Amiad Ilsar
Hamesjek 