Over enkele uren is er een onthulling van een grafsteen op het graf van een in januari gestorven bewoner. De onthulling van een grafsteen is in het Jodendom een moment van stilstaan bij de ziel van de overledenen. Bij een herdenking is het gebruikelijk een aantal gebeden, waaronder het kaddiesj gebed uit te spreken. Daarvoor zijn tien Joodse mannen nodig. Op de begraafplaats zal blijken of de inspanning om tien mannen te verzamelen is gelukt. Ik heb goede hoop. Uit mijn berekeningen van de aangezegde aanwezigheid kom ik op acht mannen inclusief mijzelf. De Portugees Joodse gemeenschap die de herdenking leid zullen na bijna mijn volle overtuiging de ontbrekende hoeveelheid mannen aanvullen. Kan bijna niet misgaan.
Even over elven ruim op tijd de ceremonie begint om 11.30 uur, rijd ik met vrouw en dochters de parkeerplaats van de honderden jaren oude Joods Portugees begraafplaats op. De ingang van de begraafplaats is aan de Kerkstraat 10. Tegenover een kerk.
De leiding van de ceremonie is er ook al. We worden uitgenodigd om binnen plaats te nemen. Maar ik wil de twee treden om naar binnen te gaan nog niet oplopen, omdat ik uitzicht wil houden op het ijzeren toegangshek en de nabije parkeerterrein. Op deze manier kan ik eventueel verdwaalde bezoekers naar de goede plek leiden en de collega’s, die met een taxi komen ontvangen.
Met het zicht op de eerder genoemde kerk zie ik de kerkdeuren opengaan. Een man met een soort zwarte jurk en twee fel afstekende witte flappen die om zijn nek hangen komt naar buiten. Hij wordt gevolgd door vele mensen, die meest twee aan twee naar buiten komen. Een zondagochtend is een moment van meerdere religieuze ceremonies. Pal tegenover elkaar. Zo dichtbij en soms zo veraf.
De plek waar de overleden man tot voor ruim een jaar geleden heeft gewoond en waar de taxi nu met een aantal bewoners van de groep moet komen is niet veraf. De taxi komt enkele minuten voor half twaalf aanrijden. Tot mijn verbazing is de broer van de overledene ook aanwezig. Super fijn dat hij ook mee is gekomen. Deze man is vele mate ernstiger beperkt dan zijn broer was en om deze man hier naar de begraafplaats mee te nemen moeten afwegingen over zijn gemaakt.
De man en de vrouw in hun elektrische rolstoel kunnen verassen de leiders van de ceremonie. Zij kunnen het huis niet naar binnen vanwege de eerder genoemde traptrede.
Problemen zijn er om opgelost te worden. De ceremonie wordt verhuist naar de ruimte waar normaal gesproken iedereen zich verzamelt voor de begrafenis. Een honderdvijftig meter verderop.
Onze ceremonie start nu ook en als de deuren worden gesloten De mannen en vrouwen hebben gescheiden tegenover elkaar hebben plaatsgenomen, zoals in de orthodoxie gebruikelijk. Ik mag de aanwezigen danken voor hun komst en geef een hele beknopte uitleg wie de overledene was. Ik heb dagen van te voren meerdere malen een tekst proberen te schrijven over de bijzondere man, maar ben nooit verder dan enkele zinnen gekomen. De overledene blonk uit in een woordeloos taalgebruik en ik kan en mag misschien deze kracht niet met echte woorden vernietigen.
Geboren in Irak, gevlucht met zijn familie naar Nederland en als jonge man krijgt hij dan zijn verdere leven zorg in het huis waar hij op negenenzestig jarige leeftijd overlijd. Enkele jaren na hun vlucht uit het vijandelijke vaderland worden zijn moeder en zussen dood aangetroffen in een woning in Amsterdam. De broers zijn in een klap alleen op de wereld. Geen familie niets, alleen nog maar aangewezen op de zorg van de instelling en de medewerkers.
Die zorg wordt erg gewaardeerd. Aan het eind van de ceremonie bij de grafsteen deze ochtend wordt door een aanwezige vrijwilliger een dankwoord uitgesproken over hoe de overledene is verzorgd. Ik maak zelf deel uitmaak van de zorg en het is mooi zoveel van mijn collega’s hier te zien. Er heerst een grote betrokkenheid. Op een plek waar iemand jaren wordt verzorgd, wordt je een soort familie met je bewoners. Een warme plek waarbij de ook vele vrijwilligers die hier aanwezig zijn een plek in de familie krijgen. Samen door dik en dun, waarbij een waardig afscheid, volgens de rituelen deel uitmaakt van de zorg.
@Amiad Ilsar
Hamesjek 